Organy podatkowe wnikliwie badają transakcje związane z handlem międzynarodowym, szczególnie pod kątem ewentualnego uczestnictwa firm w karuzeli VAT z wykorzystaniem tzw. pustych faktur. Wyrok WSA w Łodzi (12 czerwca 2025 r., sygn. I SA/Łd 165/25) dotyczy właśnie sprawy przedsiębiorcy przeprowadzającego transakcje międzynarodowe i jego prawa do odliczenia VAT.
Działalność przedsiębiorcy – transakcje wewnątrzwspólnotowe w pełnej księgowości
Jedna z polskich firm zawarła szereg transakcji handlowych z kontrahentami zagranicznymi, dokumentując je fakturami wewnątrzwspólnotowej dostawy towarów (WDT) oraz wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów (WNT). W jednym z łańcuchów dostaw dokonywała WNT, a następnie towary eksportowała poza grancie Unii, m.in. do Ukrainy i Rosji. Przedsiębiorca posiadał umowy handlowe, dokumenty przewozowe i inne dowody świadczące o realnym obrocie WDT, WNT i wywozie poza granice UE – skrupulatnie prowadził pełną księgowość, uwzględniającą rozliczenia transgraniczne. Chciał więc skorzystać, przeprowadzając te transakcje międzynarodowe, z odliczenia VAT.
Stanowisko organów podatkowych – odmowa odliczenia VAT
Mimo rzetelności dokumentacji fiskus uznał, że podejmowane przez firmę transakcje miały charakter fikcyjny. Zarówno naczelnik urzędu skarbowego, jako organ I instancji, jak i dyrektor izby administracji skarbowej (organ II instancji) uznali, że przedsiębiorca uczestniczył w obrocie służącym wyłudzaniu VAT, wystawiającym lub odbierającym puste faktury. Nie odzwierciedlały one bowiem rzeczywistych transakcji gospodarczych. Nie można uznać spornych transakcji za eksport towarów poza granice UE, dla których zgodnie z art. 41 ust. 4 ustawy o VAT zastosowanie znajdzie stawka podatku VAT w wysokości 0%. W rozpatrywanej sprawie nie nastąpiło bowiem przemieszenie towarów do kontrahentów poza granice UE, a skoro strona towarem tym dysponowała, to należało uznać, że sprzedaż towarów odbyła się na terenie kraju i w konsekwencji podlega opodatkowaniu według stawki krajowej. W praktyce oznaczało to pozbawienie podatnika prawa do zastosowania 0% stawki VAT w eksporcie i odliczenia naliczonego VAT z zakwestionowanych faktur wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów.
Co więcej, w konsekwencji takich działań organów, przedsiębiorca nie tylko został pozbawiony środków z odliczenia podatku. Oskarżenie u wyłudzenie VAT wiązało się też z ryzykiem obarczenia go dalszymi karami finansowymi, a w skrajnym przypadku nawet karą pozbawienia wolności. Do tego dochodzą straty wizerunkowe.
Obrona podatnika – realność obrotu i dokumenty przewozowe
Przedsiębiorca nie pozostał bierny. W skardze do wojewódzkiego sądu administracyjnego podkreślił, że transakcje były całkowicie realne: towar faktycznie został zakupiony i odsprzedany. Potwierdzają to umowy z dostawcami i klientami, listy przewozowe i oświadczenia przewoźników. Podatnik wskazał, że posiadał pełną dokumentację: faktury zakupu wraz z potwierdzeniami zapłaty, pełnomocnictwa i dokumenty rejestracyjne kontrahentów oraz inne dowody rzetelnego obrotu. Argumentował, że nie mógł być świadom żadnego oszustwa i działał w dobrej wierze – wszelkie formalności (rejestracje w VAT UE, sprawdzenie statusu kontrahentów w rejestrze VIES itp.) zostały dopełnione.
Transakcje międzynarodowe a odliczenie VAT
Warunki uzyskania prawa do odliczenia VAT niejednokrotnie wyjaśniały sądy. Po pierwsze, sprzedający towar lub usługi musi działać w charakterze podatnika VAT czynnego. Po drugie, towary i usługi wykazane na fakturze powinny być wykorzystywane wyłącznie na potrzeby czynności podlegających VAT (odpowiednie użycie do działalności opodatkowanej). Po trzecie, co kluczowe w sporach o „puste faktury”, dostawa musi faktycznie nastąpić – towar powinien zostać rzeczywiście przetransportowany do innego miejsca z wcześniejszego etapu obrotu (co w przypadku WDT/WNT można potwierdzić dokumentami przewozowymi, dokumentami celnymi lub listami przewozowymi).
W tej sprawie przedsiębiorca wskazywał, że wszystkie ww. warunki zostały spełnione: jego kontrahenci byli zarejestrowani do VAT, zakupione towary były wykorzystywane w działalności import‑eksport, a dowody przewozu (np. listy przewozowe i faktury potwierdzające fizyczną dostawę) nie budziły wątpliwości. Podkreślił również, że nie mógł być zobligowany do sprawdzania, czy jego dostawcy lub nabywcy rzeczywiście zapłacili VAT na wcześniejszych etapach łańcucha dostaw. W orzecznictwie podkreśla się, że organ nie może wymagać, aby podatnik, w tym podejmujący transakcje międzynarodowe, odliczając VAT badał, czy wystawca faktury faktycznie dysponuje towarami będącymi przedmiotem transakcji i czy jest w stanie je dostarczyć. Innymi słowy, nie jest obowiązkiem kupującego upewnianie się co do każdej płatności podatku przez swoich kontrahentów.
Przedsiębiorca zwracał też uwagę, że wyłącznie negatywne przesłanki z art. 88 ustawy o VAT (wskazujące na fikcyjność transakcji) mogą eliminować prawo do odliczenia. W jego przypadku zaś nie przedstawiono żadnych obiektywnych dowodów wskazujących, że towary nie zostały dostarczone.
Rozstrzygnięcie sądu
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Łodzi po rozpatrzeniu materiału dowodowego uznał, że organy podatkowe nie udowodniły zachodzenia przesłanek wyłączających prawo do odliczenia VAT. W szczególności, nie wykazano, aby przedmiotowe dostawy nie miały miejsca – co więcej, skarżący przedłożył liczne dokumenty handlowe i transportowe poświadczające realny obrót. Jak zauważył sąd, brak jest podstaw, by automatycznie utożsamiać każdą transakcję międzynarodową z oszustwem – wręcz przeciwnie, podatnik przedstawił wiarygodne dowody prowadzenia działalności. W uzasadnieniu sąd podkreślił, że przedsiębiorca dysponował licznymi dokumentami potwierdzającymi rejestrację jego kontrahentów dla celów podatkowych i statystycznych, co świadczy, że dokonał weryfikacji swoich kontrahentów w oparciu o dane świadczące o prowadzeniu rzeczywistej działalności.
Rozliczenia międzynarodowe – jak się chronić?
Przykład tej sprawy pokazuje, że organy podatkowe często błędnie posługują się pojęciem „karuzeli VAT” czy „pustych faktur”, odbierając firmom prawo do odliczenia VAT lub zwrotu nadpłaconego podatku. Uczciwi przedsiębiorcy – nawet w skomplikowanych rozliczeniach międzynarodowych i transakcjach import-eksport – nie powinni być od razu uznawani za wyłudzaczy podatku. Sprawa pokazuje, jak ważne jest by prowadzić rzetelną, pełną księgowość, w tym przede wszystkim właściwie dokumentować obrót zagraniczny (faktury, listy przewozowe, dokumenty odpraw celnych itp. – zob. Księgowość dla firm prowadzących handel międzynarodowy). Doświadczeni prawnicy podatkowi i wyspecjalizowane biura rachunkowe obsługujące firmy handlujące w ramach WDT, WNT czy transakcjach import-eksport, mogą wspierać przedsiębiorców w gromadzeniu silnego materiału dowodowego i weryfikacji kontrahentów. Znając orzecznictwo (jak wyżej) i wymagania prawa, zasady prowadzenia rozliczeń międzynarodowych, można skutecznie bronić się przed błędami urzędników i ochronić swoją pozycję i majątek w sądzie.
